طبیعت بی رحم نیست

سید مسعود حسینی، طبیعت بی رحم نیست این انسان است که با بی توجهی به قانون طبیعت موجبات خسران خویش را در جریان وقوع بلایای طبیعی سبب می شود.طبیعت قوانین خود را دارد و این انسان است که باید با شناخت کامل از واقعیت های حاکم بر طبیعت، نحوه زندگی خویش را تنظیم و بسامان نماید. حرکات زمین ساخت نیز از جمله این واقعیت هاست. منشأ بسیاری از نعمت هایی که طبیعت در اختیار بشر قرار داده است به حرکات زمین باز می گردد.

دو رشته کوه بزرگ زاگرس و البرز، دشت های وسیع، جلگه غنی خوزستان، مراتع وسیع، رودهای پرآب و ده ها نعمت دیگر همگی از آنجا به دست آمده که زمین در حرکت است و گنج های خویش را این گونه در اختیار ما قرار داده است.

اگر بنا بود زمین حرکت نمی کرد یا آنکه باران و برف نمی آمد، از تمامی این نعمت ها محروم می ماندیم. وقوع زلزله و سیل و ده ها بلای طبیعی دیگر در فلات بزرگ ایران ثبت شده است و از این رو در زمره ۱۰ کشور بلاخیز جهان واقع شده ایم و این واقعیتی است دیرینه. حرکات صفحات زمین در منطقه ای که ایران نیز در آن واقع شده است مورد تردید نیست.

طی یک هزار سال گذشته زلزله های ویرانگر در این پهنه ثبت شده است، زلزله هایی که جان های بسیاری را گرفته است و هر بار آثار تمدن را ویران کرده است. چنانچه بر اثر حرکت گسل ری طی یک هزار سال گذشته چندین بار این شهر به طور کامل تخریب شده و هر بار حیاتی جدید برآوارها بنا شده است.در بسیاری دیگر از مناطق کشور نیز کم و بیش چنین تاریخی ثبت شده است.

پیشینیان ما در برابر بسیاری از بلایای طبیعی ناتوان بودند، چنانکه مرگ ومیرهای ناشی از بیماری های واگیر نیز واقعیت آن دوران بود. اما اینک با پیشرفت های بشر در علوم مختلف، شاخص امید به زندگی ارتقا یافته است. بسیار از بیماری های واگیر به کنترل بشر درآمده است و شناخت کامل از بلایای طبیعی سبب شده است تا انسان به شیوه های متنوع و بسیاری برای پیشگیری و آمادگی در برابر بلایای طبیعی و حوادث انسان ساز دست یابد.

از این روست که موضوع ایمنی در زندگی، دغدغه روز جهانیان است. همه در تلاش اند ایمنی در شهرها را در برابر حوادث و بلایا گسترش دهند. ده ها دانش و صدها شیوه و راهکار در کشورهای بلاخیز به کار گرفته شده است تا در مرحله نخست از پیامدهای ناخوشایند ناشی از وقوع بلایای طبیعی و حوادث انسان ساز پیشگیری شود.

در این مرحله آیین نامه ها و قوانین بسیار تدوین شده است که بناهای جدید چگونه مقاوم ساخته شوند، در حریم رودخانه ها نباشند، بر روی گسل ساخته نشوند و... در مرحله دوم برای رسیدن به آمادگی لازم با هدف برخورداری از امکانات مورد نیاز توصیه ها و استانداردهای بسیاری تدوین شده است. از جمله آنکه باید مردم آموزش های امداد و نجات را فراگیرند، گروه های امدادگر و سازمان های امداد و نجات ایجاد شوند، تمامی سازمان های خدمات رسان شهری در ساختارهای خود رویارویی در شرایط اضطراری را پیش بینی نمایند، مشارکت های مردمی پیش از حادثه جلب و سازمان  دهی شود. ده ها توصیه دیگر نیز به این مرحله باز می گردد.

با این وجود برای شرایط رویارویی با بلایا و حوادث و نیز مرحله بازسازی نیز توصیه هایی ارائه شده است. هر کدام از این توصیه ها و راهکارها برگرفته از سال ها تجربه بشر است.

تمامی این دانش و تجربه در اختیار انسان ها قرار دارد. کشورهایی که در این زمینه پیشرو هستند به دلایل بشردوستانه و عام المنفعه بودن این خدمات، تجربیات خود را به طور رایگان به جهانیان ارائه می دهند، ده ها سازمان و نهاد جهانی نیز آماده اند تا کمک های انسان دوستانه خویش را ارائه دهند.

در این میان رسیدن به این مرحله نیازمند آن است تا ساختار مدیریت حوادث و بلایا در این بخش تقویت شود. چرا که ابتدا باید شیوه های صحیح برنامه ریزی، هدایت و نظارت به کار گرفته شود.

به این ترتیب می توانیم توان خویش را برای برون رفت از وضعیت فعلی که از کمترین آمادگی در برابر بلایا و حوادث برخورداریم ارتقا دهیم. گرچه دستیابی به این مرحله نیازمند آن است که بتوانیم بر مشکلات جاری و روزمره در شرایط عادی چیره شویم چه آنکه در غیر این صورت تحقق برنامه ریزی برای شرایط بحران و اضطراری تا حد بسیاری دست نیافتنی است.به بیان دیگر رسیدن به مرحله ای که مدیریت کشور در اندیشه چاره جویی رویارویی در شرایط بحران های ناشی از بلایای طبیعی و حوادث باشد نیازمند عبور از مسائل و مشکلات متنوع جاری و روزمره است.